Những người lao động tự do luôn phải đứng trước rủi ro về việc không có nguồn thu nhập ổn định, không nơi nương tựa khi họ về già. Chính vì nỗi lo này nên không ít người trong số họ đã lựa chọn tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện. Đây sẽ là nguồn trợ cấp, lương hưu, ổn định cuộc sống. Đồng thời là điểm tựa khi về già của những người lao động này sau này. Việc người lao động tham gia chính sách BHXH, BHYT sẽ tạo ra nền tảng an sinh xã hội lâu dài và bền vững cho họ khi qua tuổi lao động. Song vẫn còn một số lượng lớn số người cao tuổi không có lương hưu cũng như BHYT do không tham gia BHXH.
Chính vì vậy. công tác phát triển người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện ngày càng phải thu hút. Hiện tại đã có những bước tăng trưởng vượt bậc, ấn tượng. Nhưng số lượng người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn rất thấp so với tiềm năng. Đặc biệt là những đối tượng thuộc các hộ gia đình nghèo, cận nghèo.
Mục lục
Nhiều người “không có điểm tựa khi về già” vì không tham gia BHXH
Tính đến hết năm 2020, cả nước có gần 13 triệu người cao tuổi (NCT), chiếm 12% số dân. Trong đó, khoảng 1,98 triệu người hơn 80 tuổi. Gần 4,8 triệu NCT là nam giới. Với gần 7,7 triệu NCT sống ở nông thôn. Tỷ lệ NCT thuộc hộ nghèo cao hơn bình quân chung của cả nước. Ðến nay, cả nước có 3,1 triệu NCT hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng. 12,1 triệu NCT có thẻ BHYT. 1,8 triệu NCT nhận trợ cấp hàng tháng. Và hơn 1,4 triệu NCT hưởng trợ cấp người có công với cách mạng.
Có khoảng 64,4% không có lương hưu và trợ cấp phải sống dựa vào con cháu, người thân hoặc chật vật mưu sinh kiếm sống. Số còn lại, đa phần NCT được hưởng lương hưu có nguồn thu nhập ổn định hằng tháng. Họ có thẻ BHYT do quỹ BHXH cấp miễn phí. Nhờ đây những NCT này được yên tâm sinh sống, an hưởng tuổi già nhờ vào việc đã tham gia BHXH.
Là nhóm đối tượng đã suy giảm nhiều về thể lực sau thời gian dài lao động và cống hiến, NCT là nhóm có tần suất khám, chữa bệnh và chi phí khám, chữa bệnh bình quân cao hơn các nhóm đối tượng khác. Bởi bệnh ở tuổi già chủ yếu là các bệnh mạn tính (như tim mạch, huyết áp, đột quỵ, tiểu đường, thoái hóa khớp…). Do đó phải điều trị suốt đời và điều trị nhiều bệnh cùng lúc. Tính chất bệnh nặng… Vì vậy, thời gian qua, quỹ khám, chữa bệnh BHYT đã bảo đảm quyền lợi cho người cao tuổi có BHYT.
Điểm tựa khi về già nhờ có BHXH tự nguyện
Kon Tum một tỉnh miền núi, biên giới, trình độ dân trí không đồng đều. Nhưng tại đây, nhiều người dân, người lao động từ lâu đã hiểu được giá trị của chính sách BHXH.
Hưởng lương hưu nhờ đóng BHXH bắt buộc
Ông A Thiêng, 106 tuổi, dân tộc H’Rê. Hiện ở thôn Vi Kơ Lâng, xã Hiếu, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum. Ông là một trong những người già hạnh phúc khi có lương hưu. Ông A Thiêng từng có thời gian tham gia cách mạng. Sau đó làm Bí thư Chi bộ xã Pờ Ê (huyện Kon Plông). Ông đồng thời là Huyện ủy viên, Chủ tịch Mặt trận huyện Kon Plông. Sau bao năm lao động, cống hiến, ông A Thiêng bắt đầu được hưởng lương hưu từ tháng 01/1977. Đến nay, ông đã có gần 44 năm hưởng lương hưu. Mức lương hưu hằng tháng là 4 triệu đồng.
Nhờ có lương hưu, ông A Thiêng đã sống an vui ở tuổi xế chiều bên con cháu. Ông không phải vất vả làm ruộng, nương rẫy để lo cho cuộc sống như nhiều người già nơi đây. Số tiền lương hưu của ông hằng tháng, có thể không lớn với nhiều người. Song ở vùng nông thôn, vùng núi còn nhiều khó khăn như thôn Vi Kơ Lâng, số tiền ấy thậm chí còn hơn cả thu nhập của một hộ gia đình đồng bào dân tộc thiểu số. Với nhiều người già trong làng, trong xã Hiếu thì đó còn là cả một niềm mong ước…
Tham gia BHXH tự nguyện, người lao động ổn định hơn khi về già
Không nguồn thu nhập ổn định, lại có thể gặp nhiều bất trắc về sức khỏe…là những rủi ro của người lao động tự do khi về già. Hiểu được điều đó, ông Bùi Minh Nhật (số nhà 142, Mai Hắc Đế, TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum) sau khi dừng tham gia BHXH bắt buộc đã tiếp tục lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện để cộng nối thời gian đóng BHXH. Từ đó sẽ có đủ điều kiện hưởng lương hưu và có thẻ BHYT chăm sóc sức khỏe khi về già.
Theo chia sẻ của ông Bùi Minh Nhật, trước đây ông làm nghề tự do. Mãi gần 45 tuổi mới xin làm bảo vệ ở một trường mầm non và bắt đầu tham gia BHXH bắt buộc. Đầu năm 2021, khi đủ 60 tuổi, nhưng thời gian tham gia BHXH mới chỉ được hơn 15 năm. Một số người khuyên ông rút BHXH một lần. Nhưng ông nghĩ, lấy BHXH một lần cũng chỉ trang trải cuộc sống trước mắt. Lúc không còn khả năng lao động thì trông chờ vào đâu. Do vậy, ông đã quyết định tham gia BHXH tự nguyện thêm gần 5 năm. Thời gian này sẽ đủ điều kiện được nhận lương hưu. Đồng thời được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt quá trình hưởng lương hưu.
Cũng giống ông Nhật, nhiều người dân tại tỉnh Kon Tum làm nghề lao động tự do như buôn bán nhỏ lẻ, làm nghề nông, làm thuê… Họ đã và đang lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện.
Số lượng tham gia BHXH tự nguyện ngày càng tăng
Theo thống kê của BHXH tỉnh Kon Tum, tính đến hết tháng 4/2021, số người tham gia BHXH của toàn tỉnh là 47.246 người. Trong đó BHXH tự nguyện là 8.023 người (tăng 358 người so với tháng trước). Qua thực tiễn triển khai chính sách BHXH cho thấy, niềm tin của người dân trên địa bàn đối với chính sách này ngày càng rõ nét. Qua đó chính sách BHXH, BHYT đã tiếp tục khẳng định được vị trí, vai trò trụ cột an sinh trong việc đảm bảo quyền an sinh cho mọi tầng lớp Nhân dân.
Chính sách BHXH tự nguyện ra đời từ năm 2008 nhằm tạo cơ hội cho mọi người lao động thuộc khu vực phi chính thức đều được tham gia BHXH. BHXH Việt Nam cho biết, sau 12 năm triển khai, đặc biệt từ nửa cuối năm 2018 đến nay, cùng với định hướng chính trị thực hiện “BHXH toàn dân” được khẳng định tại Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, công tác phát triển BHXH tự nguyện đã có nhiều bứt phá. Cụ thể, từ năm 2008 đến hết năm 2018, tổng số người tham gia BHXH tự nguyện mới chỉ đạt trên 277 nghìn người tham gia.
Tăng mức hỗ trợ cho người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện
Dù người tham gia BHXH tự nguyện đã có những bước tăng trưởng vượt bậc, ấn tượng. Nhưng, so với tiềm năng, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn rất thấp. Nhất là đối với người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo. Do đó, mới đây BHXH Việt Nam đã có đề xuất tăng mức hỗ trợ đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện. Đặc biệt là với những người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo. Từ đó sẽ tạo điều kiện giúp họ có đủ khả năng tham gia BHXH tự nguyện. Góp phần hoàn thiện mục tiêu BHXH toàn dân. Mọi người dân đều sẽ được tham gia vào lưới an sinh và có chính sách BHXH chia sẻ, đảm bảo cuộc sống khi về già.
Cụ thể, tại Công văn số 1180/BHXH-TST, BHXH Việt Nam đề xuất Bộ Lao động -Thương binh và xã hội báo cáo, trình Chính phủ nâng mức hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện từ 30% lên 50% đối với người thuộc hộ nghèo; từ 25% lên 30% đối với người thuộc hộ cận nghèo; từ 10% lên 20% đối với các đối tượng còn lại. Việc tăng mức hỗ trợ nhằm để ngày càng có nhiều người được bảo đảm an sinh xã hội sau khi hết tuổi lao động.